What is seen cannot be further seen.
The Vimalakirti Sutra
De nacht is eindeloos
Toen ik half oktober 2018 begon te filmen, heb ik in Lembeek de sluizen op het kanaal Brussel-Charleroi in beeld genomen. Die twee gigantische poorten die miljarden hectoliters aan water tegenhouden vond ik sprekend om mijn nachtvideo mee te beginnen. Bovendien lekt er onophoudelijk water tussen de twee deuren naar buiten: de nacht stond als het ware voor mij als één gigantisch massa duisternis van waaruit beelden naar buiten sijpelden.
Op zondag 7 april, rond zes uur in de ochtend, stond ik terug aan dezelfde sluizen – maar deze keer aan de zijkant, bij een andere, kleinere sluis. Ook daar druppelde water naar buiten met een heel indringend geluid. Ik moest denken aan de sfeer van de films van Andrej Tarkovski waar water ook een belangrijke rol speelt.
Ook hiervan heb ik een beeld genomen met het gevoel iets af te ronden. De nacht had mij alles gegeven waar op dit ogenblik mogelijk was.
Misschien zullen de beelden van die sluizen het begin en het einde vormen van de video.
Doch is de nacht nog niet uitgeput. De nacht is oneindig. Het is niet mogelijk om “alles” van de nacht te filmen.
Sensual pleasures
Korte uiteenzetting van het project
Poging om in minder dan één minuut het project uit te leggen.
Naar de kosmos kijken en luisteren
Ongehoorde klanken
Gisteren woonde ik de première van “Micromedas” van Valery Vermeulen en Hiroshi Matoba bij in het mooie concertgebouw in Brugge.
Het was een boeiende ervaring omwille van de overweldigende klanken die Valery uit zijn synthesizers wist te creëren. Gebaseerd op data van simulaties van het gedrag van zwarte gaten uit de ruimte, transformeerde hij die tot bevreemdende muzikale composities. Ongehoorde klanken (al had ik reeds werk van Valery gehoord) die zeer tegengestelde emoties opriepen. Soms onwennig krachtig met diepe, dreigende tonen die de zaal deden trillen. Soms frêle en zacht. Maar altijd : dit heb ik nooit gehoord.
De visuals die de jonge Hiroshi Matoba boden een mooie pendant voor de vreemde harmonieën (en disharmonieën) die uit de luidsprekers schalden. Zowel wetenschappelijk als poëtisch waren de sobere en abstracte vormen een fascinerend schouwspel. Bovendien kwam humor om de hoek kijken: een wetenschappelijke publicatie uit 1988 wordt het onderwerp van een geestige 3D reis doorheen de letters en de woorden die visueel met elkaar verbonden werden.
De eerste foto van een zwart gat
Een onwaarschijnlijk toeval: uitgerekend gisteren werd die beroemde eerste foto van de omgeving van een zwart gat gepubliceerd! Valery was dan ook trots om tijdens de presentatie hiernaar te refereren. Een mooi moment waarbij kunst en wetenschap symbolisch de handen in elkaar slaan om het mysterie van dit universum in kaart te brengen. Gedenkwaardig!
Naar de aarde luisteren
De aarde beeft constant
Als tweede deel van de voorstelling van “Mikromedas” van Valery Vermeulen en Hiroshi Matoba, kwam de Canadese multimediakunstenaar Herman Kolgen met twee performances een mooie aanvulling hierop geven: “Seismik” en “Aftershock”
Nadat we naar de ruimte hebben gekeken en geluisterd was het de beurt om terug contact te nemen met de aarde.
Op een vreemde manier weet Kogen puur wetenschappelijke data van de seismische activiteiten van de aarde om te zetten in klanken die vooraf opgenomen beelden komen verstoren. Een indrukwekkende prestatie omdat de gegevens in realtime via het internet werden ontvangen en onmiddellijk door Kogen werden bewerkt en geassocieerd werden met de seismische activiteiten die in de zaal zelf zich afspeelden tot akoestische “aardbevingen”.
Nonhuman future
“Aftershock” maakte indruk van bij het begin door te verwijzen naar de “nuclear waste” waar we vrolijk over blijven doen maar die op lange en zéér lange termijn (honderdduizende jaren) voor ongeziene problemen zal zorgen. Een termijn die Kogen terecht de “nonhuman future” noemt.
Zonder te vervallen in goedkoop, apocalyptisch doemdenken, is het goed dat een kunstenaar ons er nog eens aan herinnert dat de manier waarmee we op ongeoorloofde manier met energie omspringen ons fataal zal worden.
We treden letterlijk de nacht van de mensheid in. Hier zullen we ons willens nillens moeten op voorbereiden.
Zine time
Ik ben aan het experimenteren met het maken van een zine rond het nachtproject. Bedoeling is om ze te verspreiden bij de fans van dit project. 🙂
Hypnotisch
De nacht verkennen heeft iets hypnotisch.
Deze zondagnacht ben ik weer op stap gegaan. Zondagen zijn rond 3 of 4uur in de ochtend doorgaans zeer rustig (eindelijk!). Na de gekte van het carnaval van afgelopen weekend had ik nu nood aan de rust en kalmte van lege straten, aan abstractere beelden en aan andere geluiden.
De nacht bekoort en verleidt. Als je er moedwillig aan toegeeft wordt je letterlijk in de nacht gezogen en opgenomen. Als in een trance. Wat je ontdekt is niet iets nieuws, maar de vertoning van de wereld op een andere, afwijkende manier.
Bv. de vekeerslichten aan de lege kruispunten die onafgebroken en volgens een vast patroon van rood naar groen springen zonder dat de lichtsignalen tot iets dienen. Fascinerend.
Die fascinatie benoemt de Franse filosoof Michaël Fœssel als: “zintuigen ontwapend” (Les sens désarmés) omdat de zintuigen niet meer te vertrouwen zijn.
Au cours d’une nuit on n’image pas d’autres mondes, on découvre des mondes parallèles déjà existants.
Michaël Fœssel, “La Nuit” p.51
Nachtelijke noise
Is er een verband tussen de nacht en de stilte?
Misschien wel. Misschien niet.
Op bijna alle plekken waar ik geweest ben om te filmen (ik zou ze eens moeten tellen) heerste er opvallend veel lawaai: voornamelijk van het verkeer op de wegen, de vliegtuigen in de lucht maar ook van industriële infrastructuren en aircosystemen. Zelfs windmolens maken kabaal. Op afgelegen plaatsen voerde de wind er de ruis mee afkomstig van talrijke verre activiteiten… Het was lastig om stille plaatsen te vinden.
Let wel: op zich hoeft de nacht niet stil te zijn… In het oerwoud zijn de nachten niet stil, zoals blijkt uit talrijke klankopnames aldaar.
Maar de stilte is niet alleen een kwestie van geluidsgolven zoals Erling Kagge schrijft in zijn mooi boekje Silence in the age of noise. Stilte moet gecreëerd worden: “Silence is more of an idea. A notion. The silence around us may contain a lot that lies within. A silence which each of us must create. I no longer try to create absolute silence around me. The silence that I am after is the silence within.”
Is nacht ook iets dat je kunt creëren? Of is de nacht enkel een natuurverschijnsel (zoals de wind en de regen en…)? Is stilte een natuurlijk fenomeen? Niet dus.
Het idee van een nacht in onszelf spreekt me erg aan. Misschien is het dat dat ik met dit project tracht te filmen.